Ebla tabletleri, Kuzey Suriye'de Halep'in güneyinde, Tell Mardikh kentinde italyan arkaeolog Paolo Matthiae tarafından 1968 yılında 56 hektarlık alanda bulundu. 1975 yılında site kazıldığında, Matthiae Ebla'nın kraliyet arşivlerini ortaya çıkardı ki bunlar M.Ö. 2500-2200'lü yıllardan kalma 14.000'den fazla bir çivi yazı koleksiyonuydu. Kuneiform tarzda yazılı karakterler Sümer kökenlidir. Bu tabletler gösteriyorlar ki, ticari bir aristokrasiyle yönetilen bir kent olan Ebla, önemli bir ticaret merkeziydi ve seçilmiş bir kral tarafından yönetiliyordu. Ayrıca bu tabletler M.Ö. 3'üncü bin yılda Mısır ve Mezopotamya ile derin bir rekabet halinde olan bir Suriye medeniyetinin tanığı.

Tabletlerde görülen önemli bir ayrıntı ise Lut Kavminin yaşadığı yer olan Sodom ve Gomorra bölgelerinin isimleri idi. Bilindiği gibi Sodom ve Gomorra, Ölüdeniz kıyısında, Lut kavminin yaşadığı, Hz. Lut'un tebliğ yapıp insanları din ahlakına çağırdığı bölge idi. Bu iki yerin dışında ayrıca Kur'an ayetlerinde geçen irem şehri de Ebla Tabletlerinde geçen isimlerin arasında bulunmaktaydı.

Tabletlerdeki dil, Roma Üniversitesi'nde arkeolojik yazı uzmanı olan italyan Giovanni Pettitano tarafından çözüldüğünde, konunun ne denli önemli olduğu daha da iyi anlaşılmış oldu. Bu sayede Ebla Krallığının ve bu muazzam devlet arşivinin bulunmuş olması artık yalnızca arkeolojik değil, dini çevreleri de ilgilendiren bir konu haline gelmişti. Çünkü tabletlerde Kur'an-ı Kerim'de adı geçen melek Mikail (Mi-ka-il) ve Hz. Davut ile beraber mücadele eden Hz. Talut'un (Sa-u-lum) yanı sıra (Doubleday, 1981, s. 271-321) üç ilahi kitapta bahsedilen peygamberlerin adı geçiyordu. Hz. ibrahim (Ab-ra-mu), Hz. Davud (Da-u-dum) ve Hz. ismail (Iş-ma-il)'in isimleri...

Ebla Tabletlerinde okunan peygamber isimlerinin çok büyük bir önemi bulunmaktadır. Çünkü bu isimlere ilk kez bu kadar eski bir tarihi belgede rastlanmaktaydı. Tevrat'tan 1500 yıl öncesine ait olan bu bilgiler oldukça dikkat çekiciydi. Hz. ibrahim'in isminin tabletlerde geçiyor olması, Hz. ibrahim ve onun getirmiş olduğu dinin Tevrat'tan önce var olduğunu teyit ediyordu.

Yaşadıkları dönemden yaklaşık 4500 yıl sonra ortaya çıkan Ebla tarihi ve Ebla Tabletleri çok önemli bir gerçeğe de dikkat çekmektedir: Allah, Ebla'ya da her topluluğa olduğu gibi elçiler göndermiş ve onlar da kavimlerine gönderilen dini tebliğ etmişlerdi.

"Andolsun, Biz her ümmete: Allah'a kulluk edin ve tağuttan kaçının" (diye tebliğ etmesi için) bir elçi gönderdik. Böylelikle, onlardan kimine Allah hidayet verdi, onlardan kiminin üzerine sapıklık hak oldu. Artık, yeryüzünde dolaşın da yalanlayanların uğradıkları sonucu görün." (Nahl Suresi, 16/36)

bu tabletlerden bir tanesi yaratılış hakkında bir ilahi içermektedir. dikkatimizi çeken unsur ilahi' nin tek tanrılı bir başlangıcı desteklemesi, üstelik de yaratılış düzeninin tevrat' ın yaratılış 1.bölümündeki sıralamayı izlemesi. bu keşfin önemi, yaratılış konusunda kutsal kitap haricindeki en eski kayıtlardan bir tanesi olmasıdır. tabletteki kurtarılabilen yazıt şöyledir:

"göğün ve yerin tanrı' sı; yer yoktu; sen yarattın,
gün ışığı yoktu; sen yarattın,
sabah ışığını henüz yaratmamışken…"

ilahi, ebla' da ki ilahiyat anlayışını açıkça belirtmektedir: "göğün ve yerin tanrısı" yani evrenin tanrısına inanış söz konusudur.

Reader's Digest dergisindeki bir makalede, Kral Ebrum'un iktidarı döneminde Eblalıların dinlerinde değişim olduğu, insanların Allah'ın adını yüceltmek için isimlerine ön ek kullandıkları kaydedilmiştir.

Bu isimlerin en dikkat çekici yanı ise, peygamberlerin tebliğ ettiği kitaplar dışında şimdiye kadar bulunmuş başka hiçbir metinde geçmiyor olmalarıydı. Bu o dönemde hak dini tebliğ eden peygamberlerin haberlerinin bu bölgelere de ulaştığını gösteren önemli bir belge niteliğini taşımaktadır.

Tel Mardih’in eski Ebla olduğu, 1974-1975’te bu antik kentin adının defalarca geçtiği çiviyazısı tabletlerin bulunmasıyla doğrulandı. Kazılar ayrıca bu şehrin tarihte en az iki kez kurulmuş olduğunu ortaya çıkardı. Etkili olduğu ilk dönemin ardından şehir harap edilmişti. Sonra yeniden kurulmuş, ancak tekrar harap edilmiş ve yüzyıllarca unutulmuştu.

Bu tabletlerde Yaratılış bölümünde de bahsi geçen ve Lut’un yerleştiği Ölüdeniz ovasındaki bazı şehrin isimleri geçer. Tabletlerdeki anlatılara göre bölge oldukça zenginmiş ve insanları refah içinde yaşarlarmış. Bu Yaratılış 14. bölümde ibrahim’in hayatı sırasında (yaklaşık M.Ö. 2100) şehirlerin karşılaştığı felaketler öncesi Kutsal Kitap’taki anlatılara uymaktadır. Tevratın Yaratılış bölümüne göre bu şehirlerdeki işlenen aşırı ahlaksızlıklar sonrası, Tanrı bu şehirleri yargılar ve gökten ateş yağdırır. Lut ve ailesi bu yıkımdan kurtulur; fakat Lut’un eşi kaçarken Tanrı’nın verdiği emre uymayıp son bir kez geriye bakar ve bir tuz sütun oluverir. Ebla tabletlerinde şehirlerin ismi şu şekilde geçmektedir:

“Si-da-mu” (Sodom) [Katalog No. 6522; TM. 76. G. 524]
“E-ma-ra” (Gomora) [Katalog No. 1008; TM.75.G.1570 ve Katalog No. 1671; TM.75.G.2233]
“Be-la” (Bala/Zoar) [Katalog No. 1024; TM.75.G.1586]
Tevrat’ta bahsi geçen diğer iki şehrin ismi henüz bulunamamıştır. Bazı kaynaklar 5 şehrin ismi bulunduğu diye iddia etse de, kazı katalogunda böyle bir bilgi veya bulgu yer almamaktadır. “Si-da-mu” ismi de bazılarına göre tartışmalıdır. Mesela Archi’ye göre asıl Sodom başka bir tablette rastlanan “Sa-du-ma” ismidir. Her halükarde, Ebla’da keşfedilen bu tabletler Tevrat’taki kronolojiye uymakla birlikte, bahsi geçen şehirlerin tarihselliğini ve Tevrat’taki tasvirlerini de teyit eder niteliktedir.

Eski yazıtlar Ebla isimli bir şehrin varlığını gösteriyordu. Ancak Ortadoğu’nun dört bir yanına yayılmış höyüklerin hangisinin altından bu şehrin çıkacağını kimse bilmiyordu. Bir metin, Akad kralı Sargon’un “Mari, Yarmuti ve Ebla” şehirlerine karşı elde ettiği zaferden bahsediyordu. Başka bir yazıtta da Sümer Kralı Gudea, “ibla’nın [Ebla] dağlarından” aldığı değerli kerestelere değiniyordu. Ebla ismi Karnak’ta (Mısır), Firavun III. Tutmosis’in fethettiği antik kentlerin sıralandığı bir listede de geçiyordu. Dolayısıyla arkeologların neden Ebla’yı bulmaya çalıştığını şimdi daha iyi anlayabilirsiniz.

Panpa up konusu ama bir eksiğin var .Bu kaynaklar sümerlere dayanıyor ve sümerler çok tanrılı inanca dayalıydı.Bu konuyu daha önce de konuşmuştum birileriyle. Senin gibi de düşündüm fakat politeizmi görünce elimde patladı.

Başka kazılarda da güzel sonuçlar elde edildi. 1968’de, Ebla’nın krallarından biri olan ibit-Lim’e ait bir heykelin parçası bulundu. Bu parçanın üzerinde yazılı Akad dilindeki bir yeminden “Ebla’da ışıldayan” iştar tanrıçasına adanmış olduğu ortaya çıktı. Evet arkeolojik buluşlar aracılığıyla “yeni bir dil, yeni bir tarih ve yeni bir kültür” ortaya çıkmaya başlamıştı.

gençler geldim bekleyin kaynaklarla devam edeceğim

tevrat'ın ve dolayısıyla kuran'ın sümerlerin yazdığı tabletlere dayandığını çıkardım ben burdan. tevrat ile sümer tabletleri arasında bir sürü benzerlik var zaten. bu dinlerin allah tarafından yollanmış olma olasılığını güçlendirmiyor bence, aksine azaltıyor.

Eeeeee devam sonuc ne yani

Tevrat'tan 1500 yıl öncesine ait Ebla tabletlerinde adı geçen peygamberler

Esav = Tevrat'a göre Yakup (as)'ın kardeşi
Mikah = Tevrat'ta adı geçen önderlerden biri
Terah = Tevrat'ta Hz.ibrahim'in öz babası. Vefat ettikten sonra Hz.ibrahim'e bakan putperest amcası Azer idi. Kur'an-ı Kerîm'de Hz.ibrahim'in amcasına saygıdan dolayı "Baba" diye seslendiğini anlıyoruz. Gerçekten de Aramîce'de saygı duyulan büyüklere Baba diye hitap edilir.

http://www.ericlevy.com/R...Interim%20Perspective.PDF

bu arada ingilizceniz iyiyse bu konuda sizin için güzel bir kaynak olacaktır okuyun derim.

Kaynaklar:

1) "Ebla", Funk & Wagnalls New Encyclopaedia , (c) 1995 Funk & Wagnalls Corporation, Infopedia 2.0, SoftKey Multimedia Inc.

2) Mitchell Dahood, "Ebla", The Academic American Encyclopaedia ,Op. Cit.

3) Howard La Fay, " Ebla: Bilinmeyen Büyük Bir imparatorluk ", National Geographic Magazine , Aralık 1978, s. 736.

4) Chaim Bermant ve Michael Weitzman, "Ebla: Arkeolojide bir ilham" , Times Kitapları , 1979, Wiedenfeld ve Nicolson, ingiltere, s. 184.

belirttiğim gibi tabletlerde geçen isimler, üç ilahi kitapta bahsedilen peygamberlerin ismiydi ve tabletler Tevrat'tan çok daha eskiydiler. Ayrıca bu isimlerin yanı sıra tabletlerde başka konular ve yer isimleri de geçiyordu. Bu bilgilerden ve yer isimlerinden anlaşıldığına göre ise, Eblalılar ticarette başarılıydılar. Ayrıca yazılarda Ebla'ya uzak olmayan Sina, Gazze ve Kudüs isimleri de geçiyordu. Bu da Eblalıların bu yerlerle olan ticari ve kültürel ilişkilerini gösteriyordu.